Dubbel bijzonder

Hoogbegaafde kinderen hebben ook een kritische instelling en ze zijn perfectionistisch. Dat perfectionisme kan er voor zorgen dat kinderen met hoogbegaafdheid graag willen weten waar ze aan toe zijn, zodat ze de taak zo goed mogelijk kunnen doen. Hoogbegaafde kinderen kunnen namelijk door hun creatieve denkvermogen zo veel verschillende antwoorden geven op een vraag, dat ze graag weten wat er precies van hen verwacht wordt. Ook kinderen met autisme willen weten waar ze aan toen zijn, omdat zij een grotere behoefte hebben aan structuur en duidelijkheid; voor hen zijn dit handvaten. Dit kan zich uiten in het stellen van vele vragen, op zoek naar deze duidelijkheid. De kritische instelling zorgt er bij hoogbegaafde kinderen voor dat ze het moeilijk vinden om zich naar andermans denken te conformeren. Ook kinderen met autisme volgen vaak hun eigen gedachtenspoor en vinden het lastig daarvan af te wijken. Beide groepen willen hun aandacht graag richten op wat zij belangrijk vinden.

Zowel kinderen met autisme als hoogbegaafdheid nemen de wereld anders waar. Deze kinderen hebben minder stimulans nodig om een reactie te ontlokken en reageren vaak langduriger en intenser. Kinderen met autisme nemen de wereld gefragmenteerd waar, waardoor ze niet altijd het overzicht hebben. Daarnaast hebben kinderen met autisme meer moeite met het verwerken van zintuigelijke prikkels, waardoor ze eerder overprikkeld kunnen raken dan andere kinderen. Deze sensorische prikkelgevoeligheid zorgt er ook bij hoogbegaafde kinderen voor dat zij vaker last hebben van hard geluid, fel licht, geuren of bepaalde texturen en smaken in het eten. Ook bij hoogbegaafde kinderen komen deze prikkels intenser binnen, waardoor ze in sommige gevallen moeite hebben deze prikkels te moduleren. 

Naast de bovenstaande kenmerken zijn sociale vaardigheden een gebied waar zowel kinderen met autisme als hoogbegaafde kinderen moeite mee kunnen hebben. Kinderen met autisme hebben het vaak lastig met de sociale omgangsnormen en hoogbegaafde kinderen missen vaak de aansluiting bij leeftijdsgenoten. Hoogbegaafde kinderen zien echter in wat voor invloed hun gedrag op een andere kan hebben, terwijl kinderen met autisme zich daar niet bewust van zullen zijn. Daarnaast hebben hoogbegaafde kinderen vaak een sterk inlevingsvermogen (emotionele prikkelgevoeligheid) en hebben kinderen met autisme daar meer moeite mee. Zowel kinderen met autisme als hoogbegaafde kinderen kunnen zich echter anders voelen en buiten de groep staan.

• beschikt over weinig verbeelding en inlevingsvermogen
• heeft theoretische kennis, maar kan de kennis niet toepassen.
• heeft moeite met veranderingen
• vertoont aangeleerd gedrag
• ziet enkel details en kan de context niet begrijpen
• kan eindeloos herhaling zoeken in een onderwerp, zonder verdieping
• heeft moeite met het aanvoelen en interpreteren van sociaal gedrag
• kan zich moeilijk verplaatsen in een ander en kan dus moeilijk samenwerken.
• heeft moeite met ordening en kan hoofdzaken niet van bijzaken onderscheiden
• communiceert niet vlot en er is onvoldoende  wederkerigheid

Onoplettendheid is een kenmerk van ADHD en wordt ook gezien bij hoogbegaafde kinderen in situaties waarin ze zich vervelen of ze aan het dagdromen zijn. Bij kinderen met ADHD wordt daarnaast vaak gezien dat ze hun aandacht niet bij een taak kunnen vasthouden. Dit gedrag komt ook bij hoogbegaafde kinderen voor als ze de relevantie van een taak niet inzien. Kinderen met ADHD vinden het verder lastig om zich aan regels en aanwijzingen te houden. Hoogbegaafde kinderen stellen regels en tradities ter discussie. Daarnaast kunnen hoogbegaafde kinderen met een sterke sensorische intensiteit net als kinderen met ADHD snel afgeleid raken door externe prikkels.  Hoogbegaafde kinderen kunnen door hun beeldende intensiteit zo sterk aan het dagdromen zijn en in hun eigen wereld zitten, waardoor ze niet hebben gehoord wat er gezegd werd en dus niet reageren. Verder wordt het niet uitvoeren van opdrachten ook als kenmerk van ADHD gezien. Hoogbegaafde kinderen vinden het bijvoorbeeld niet nodig om alle stappen op te schrijven of stellen een opdracht ter discussie.

Op sociaal gebied kunnen ook problemen voorkomen. Kinderen met ADHD die zowel onoplettend als impulsief zijn, lijken vaak agressiever en zijn minder constant in hun contacten. Bij hoogbegaafde kinderen kan het voorkomen dat ze anderen te veel verbeteren, waardoor ze betweterig overkomen en hierdoor worden afgewezen. Ze vinden weinig aansluiting, omdat hun interesses en niveau van discussiëren niet overeen komen met die van hun leeftijdgenoten. Hierdoor kunnen beide kinderen afgewezen worden door leeftijdgenoten.

Tot slot is er bij een aantal hoogbegaafde kinderen sprake van een psychomotorische intensiteit, waardoor ze veel energie hebben, snel praten en weinig behoefte hebben aan slaap. Met name bij deze kinderen is het risico op een misdiagnose groot. Deze symptomen kunnen dus bij zowel hoogbegaafde kinderen als kinderen met AHDH voorkomen. Het is daarom belangrijk om te kijken wat de oorzaak van dit gedrag is, omdat de behandeling van beide problemen heel anders is.

• de gedragsproblemen pas ontstaan zijn wanneer het kind naar school ging.
• het kind, afhankelijk van de interesse, zich toch op taken kan concentreren, terwijl het bij andere taken bewust de aandacht laat verslappen.
• het kind in staat is zich langdurig te concentreren op uitdagende taken ook als er geen beloning tegenover staat.
• het kind zich niet bewust is van de omgeving tijdens een taak waarvoor het zich interesseert.
• het kind makkelijk afgeleid raakt bij niet-interessante taken en hierbij andere niet probeert te storen.
• het kind eerst even nadenkt en dan een weloverwogen antwoord geeft wanneer het wordt aangesproken.
• het kind toch meteen antwoord geeft, maar deze antwoorden meestal wel correct zijn.
• het kind opzettelijk taken uitstelt of niet afmaakt, voornamelijk bij taken waarbij uit het hoofd dient geleerd te worden.
• het onderbreken van andere mensen bedoeld is om anderen te behoeden voor het maken van fouten.
• het kind makkelijk van de ene naar een andere, nieuwe, maar even interessante taak kan overgaan.
• het kind slaagt voor aandachtstesten en de aandacht zelfs kan verhogen indien het voldoende gemotiveerd is.
• het kind, indien het toch wordt afgeleid, zich snel weer tot de taak kan wenden.

• De kinderen hebben veel energie, friemelen veel en zijn impulsief
• Beide gaan vaak onderpresteren
• Er is dikwijls zeer veel boosheid en frustratie aanwezig, ze reageren emotioneel en humeurig
• Ze kunnen heel individualistisch ingesteld zijn, onaangepast en koppig genoemd worden
• Ze zijn veelal niet georganiseerd, zijn slordig en hebben een slecht handschrift
• Er is chaos in hun hoofd waardoor ze vergeetachtig, afwezig zijn of dagdromen
• De aandacht voor details is miniem