De wetenschap heeft ons geleerd hoe het brein zich ontwikkelt bij een gezonde ontwikkeling, maar ook wat er gebeurt wanneer er sprake is van trauma of verstoring in de hechting. Ons brein past zich namelijk aan aan de omstandigheden waarbinnen we opgroeien. Deze aanpassingen worden vervolgens een overlevingsstrategie die bepalend is voor de rest van ons leven. 

Deze strategieën bepalen niet alleen hoe we naar onszelf kijken en hoe we omgaan met onze geliefden, maar ook hoe (constant) actief onze stressrespons en zenuwstelsel moeten zijn.

Negatieve ervaringen; bijvoorbeeld door verstoring binnen de hechtingsontwikkeling of traumatische ervaringen worden opgeslagen in ons (onbewuste) geheugen. Zodra we getriggerd worden, ervaren we opnieuw het nare gevoel van vroeger. Deze ervaringen houden onze adaptaties of overlevingsstrategieën in stand.

What fires together, wires together!

Nieuwe ervaringen

Inmiddels vertelt de wetenschap ons ook hoe ons brein in staat is nieuwe verbindingen in ons brein aan te leggen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het opdoen van positieve ervaringen (ook wel correctieve ervaringen genoemd) en deze goed door te laten dringen in ons brein en lichaam. Wanneer we vaak genoeg in aanraking komen met deze positieve ervaringen, zal ons brein op den duur kiezen voor de positieve ervaringsroute. Dit heeft te maken met het feit dat ons brein biologisch gezien geneigd is om te denken en te handelen in de richting van een veilige en gezonde hechting. Kortom, traumatische ervaringen en problemen binnen de hechting kunnen worden verholpen. 

Hechting

Wanneer we spreken van een veilige hechting, spreken we van een juiste spiegeling van moeder aan haar baby. Een baby is in alles direct gericht op contactuitwisseling (voornamelijk met moeder).  Dit proces wordt al in de buik van moeder vormgegeven. Er is sprake van een continue uitwisseling van signalen tussen baby en moeder. De vader heeft hierin een belangrijke en ondersteunende rol. Hij zorgt voor de juiste voorwaarden zodat de moeder zo min mogelijk stress hoeft te ervaren en zich kan richten op de zorg voor hun kindje. De vader helpt de moeder met het laten afvloeien van de spanningen die de moeder zelf in haar lichaam opbouwt door het zorgen voor hun kindje. De baby leert hierdoor dat er na een opbouw van spanningen ook een afbouw van diezelfde spanningen plaatsvindt. Hierdoor bouwt de baby vertrouwen op en voelt zich geborgen in de zorg van zijn ouders.

Typen trauma’s

Vaak wordt vergeten dat problemen bij kinderen voort kunnen komen uit trauma of een verminderde hechting. Vaak wordt gedacht dat er dan sprake zou moeten zijn van grote ingrijpende gebeurtenissen zoals een auto-ongeluk of een ernstig geweldsincident of bijvoorbeeld van extreme verwaarlozing. Niet is minder waar! Sterker nog; er zijn verschillende typen trauma’s. Een type I trauma komt bijvoorbeeld voor uit een eenmaling incident, denk aan een ongeluk of een verlies. Een type II trauma wordt ook wel een herhalend trauma genoemd, waarbij er bijvoorbeeld gedacht kan worden aan misbruik of mishandeling. Daarnaast is er nog een derde type; het complexe trauma. Hierbij gaat het vooral om traumatische ervaringen binnen de zorgcontext van een kind. Een kind mist bijvoorbeeld veiligheid, stabiliteit of juist warmte en liefde. Soms is de omgeving waarin het kind opgroeit een bron van angst, dreiging en gevaar. Dit type trauma wordt ook wel een vroeg relationeel of ontwikkelingstrauma genoemd. 

Vroegkinderlijk trauma  

Traumatische ervaringen in de kindertijd zijn van invloed op de ontwikkeling van de hersenen en op de ontwikkeling van de persoonsontwikkeling. Vaak wordt teruggezien dat kinderen problemen kunnen krijgen met het leren, met het denken en bijvoorbeeld met spreken. De negatieve ervaringen hebben invloed op de wijze waarop er met emoties wordt omgegaan en hoe om wordt gegaan met de ander. Er zijn kinderen die zeer extreem en negatief gedrag kunnen vertonen, na een traumatische gebeurtenis. Maar er zijn ook kinderen die zich juist meer gaan terugtrekken en zichzelf minder zullen laten zien. Traumatische ervaringen in de eerste levensjaren zijn daarbij nog ingrijpender dan traumatische ervaringen op latere leeftijd, daar de hersenen op jonge leeftijd nog volop in ontwikkeling zijn. Echter betekent dit niet dat traumatische ervaringen altijd een blijvend effect op de hersenen zullen hebben. Juist deze sterke hersenontwikkeling en het grote aanpassend vermogen van onze hersenen zorgt ervoor dat er juist mogelijkheid is tot groei.